Lichtjes kijken op de Domtoren

Ik schaamde me er altijd een beetje voor. Ik loop hier een beetje mijn liefde voor Utrecht van de online daken te schreeuwen en deel veelvuldig foto’s van onze prachtige toren met de hashtag #diedomdaar. Maar ondertussen was ik nog nooit naar boven geweest. Was. Want daar bracht ik twee dagen voor kerst eindelijk verandering in. Ik kocht twee kaartjes voor de speciale rondleiding ‘Lichtjes kijken’ en genoot in het donker van een magnifiek uitzicht over Utrecht.

Om negen uur ‘s avonds verschijnen Elger en ik aan de voet van de Dom. Ik vroeg me altijd al af waar de ingang van de toren zich bevindt. Daarbij had ik allerlei wilde ideeën over geheime luiken, kelders en piepkleine deurtjes die je alleen ziet als je weet dat ze er zijn. “Helaas” blijkt op Domplein 21 simpelweg een ontvangstgebouw te zijn. Met een trappenhuis dat je de toren in voert. Als we compleet zijn (zo’n vijfentwintig man), begint hier onze rondleiding.

Alhoewel. Hij wordt onmiddellijk onderbroken door een kerstkoortje dat graag voor ons een lied wil zingen. Waarom ook niet? Ze nemen plaats op de trap en brengen ons met een kerstliedje en knipperende lichtjes om hun nek helemaal in de juiste stemming. Terwijl ik met een half oor naar het koor luister, lees ik dit prachtige gedicht van Ingmar Heytze dat aan één van de bakstenen muren hangt:

DOM GEDICHT

Zoals met alle dingen waar je écht van houdt,
bedenk je soms iets doms. Bijvoorbeeld: beuk
hem om. Vandaag nog, als het kan. Wat zou je
er aan missen als het ding er niet meer stond.

wat is het anders dan een stapel hardgebakken
bloed en zweet en oude macht. Op die klok
zet niemand ooit iets goed gelijk, je had het
toch al niet op duiven en toeristen, soms

merk je het verschil niet eens. je hebt genoeg
van dat geklingel en gebonk, vooral ‘s nachts,
wanneer je slapen wil – zie dan jezelf maar staan
naast dat verdoemde schip, de wind steekt op.

de zon verduistert, bomen staan te dansen
als behekste marionetten, de lantaarn begint te
wiegen bij vertwijfeld klokgelui, de eerste stenen
boren zich door autodaken – dan storm je

‘s ochtends naar je raam en luistert stralend naar
het carillon: er is geen Utrecht zonder Dom.

Ingmar Heytze (2012)

Ik had er nog nooit zo veel zin in. Hup, naar boven!

Een enthousiaste, lange jongen in een rood jasje en een portofoon in zijn hand stelt zich voor (hij heet Rick of Rik, dat hoor je natuurlijk niet) en na het uitleggen van de huisregels beginnen we aan de tocht naar boven. Voor de mensen die de treden tellen, en die waren er echt heb ik gemerkt, maakt hij nog even duidelijk dat we de eerste drie treden al hebben gehad bij het betreden van de hal van het bezoekerscentrum.

Via een brede stenen trap waarvan de treden steeds hoger lijken te worden, belanden we in de Michaëlskapel, de voormalige privékapel van de bisschop. Rik vertelt ons dat de trap hier naartoe zo steil is, zodat de bisschop en zijn wachters ongewenste bezoekers gemakkelijk achterover van de trap konden laten kukelen. Middenin de kapel zien we een groot houten luik. Als je onder de Dom doorloopt en je kijkt omhoog, zie je de andere kant van dat houten luik. Dan weet je even waar die Michaëlskapel zich zo ongeveer bevindt. Rik vertelt nog veel meer, maar ik luister niet zo goed. Ik vergaap me vooral aan de mooie deuren, kroonluchters en het plafond. Rik opent een deurtje dat mij nog niet eerder opgevallen was en we volgen hem een smal trappenhuis in.

De trappen (die ik nu al smal vind, maar die nog niets voorstellen bij de laatsten die ik zal bestijgen) leiden naar de volgende kapel: de Egmondskapel. Het begint allemaal wat krapper te worden en ik heb alleen mijn 50mm lens bij me. Foto’s maken van de hele ruimte zit er dus niet in. Maar ik luister naar de mooie verhalen van Rik en maak foto’s van de vele prachtige details. Hij vertelt onder andere een sterk verhaal over dat de uitdrukking ‘ladderzat zijn’ haar oorsprong vond in de Domtoren, in deze kapel. Als je meer wilt weten moet je zelf maar eens mee met een rondleiding, ik ga natuurlijk niet alles verklappen.

Weer een verdieping hoger. Ik voel aan mijn benen dat we inmiddels al behoorlijk wat meters geklommen zijn. Via de minuscule raampjes kon ik al af en toe een blik werpen op de lichtjes van de stad, maar met vijfentwintig man in mijn kielzog kan ik niet blijven staan om ervan te genieten. Dat komt straks. Eerst maar eens meters maken. We stoppen op de klokkenzolder en bewonderen de enorme luidklokken die daar hangen. Ik weet niets van klokken, maar ze zien er imponerend uit en zelfs een zacht klopje brengt een magistraal geluid voort. De oude klokken hebben grappige klokhuisvormige klepels, de kleinere en nieuwere klokken gewone met een bolletje. Rik vertelt dat alle kleine klokken uit de jaren 80 van de vorige eeuw stammen omdat de oorspronkelijke in de zeventiende eeuw verkocht zijn om het huidige carillon aan te schaffen. Alle klokken worden met de hand geluid en dat schijnt een pittige klus te zijn. Dat kan ik me voorstellen als ik naast me kijk naar de meer dan 8000 kilo wegende Salvator.

Hup, hup, weer een paar trappen op. We eindigen helemaal bovenin het dikke gedeelte van de toren, als je snapt wat ik bedoel. Vanaf hier ben ik heel benieuwd hoe we verder gaan, want vanaf de grond heb ik nog nooit een trap weten te bespeuren. Maar eerst maar eens op deze verdieping rondkijken. We komen uit een op een soort terrasje, buiten, dus voor het eerst kan ik echt goed over de stad uitkijken. Fantastisch. De tranen lopen over mijn wangen. Zo ontroerd ben ik nou ook weer niet, maar die verdomde wind is snijdend koud. De rest van de groep, zonder camera, duikt snel naar binnen om het carillon te bewonderen. Rik vertelt iets over een kapotte motor waardoor er nu een robotbeiaardier ieder uur het carillon bespeelt. Zou ik dat nou echt goed gehoord hebben? Als jij weet hoe het echt zit, laat het me gerust weten. Ik was namelijk een beetje in beslag genomen door In lumine tuo, het lichtkunstwerk dat de ruimte en de toren heel bijzonder verlicht. Het is één van de kunstwerken van Trajectum Lumen. De kunstenaars hebben zich laten inspireren door de Vrede van Utrecht, die in 1713 in onze stad getekend werd. Maar ook door de andere kant van vrede, de offers die je moet brengen om het te bereiken. En zoals ze het zelf zo mooi verwoorden: de eindeloos krachtige uitwisseling van energie tussen mens en stad. Het resulteert in een druk, maar vrolijk lichtschouwspel. Witte vlekken die zich speels over de vele balken, stenen en krommingen van de Domtoren bewegen. En vanavond vergezeld door een bijna volle maan. Ik raak er door gehypnotiseerd en flikker bijna van de trap af als ik achteruit loop tijdens het foto’s maken.

Dan is het eindelijk zover. De laatste meters van de 112,32 meter hoge toren. Er blijkt een bizar smal trappenhuis in één van de pilaren te zitten. Als je goed kijkt, zie je inderdaad dat de Dom aan die kant er iets anders uit ziet. Een dikkere pilaar. Daar zat ik dus in. Voetje voor voetje omhoog op de wenteltrap, uiteindelijk volledig gedesoriënteerd door de duizeligheid van het continu één kant op draaien. Me concentreren op mijn voeten, op de uitgesleten traptreden. Met één hand druk ik de camera op mijn borst, die anders in een soort stuiterende cadans helemaal op hol slaat. Met de andere hand grijp ik steeds de houten steunen in de muur vast. Ook die zijn volledig glad van de vele vingers die er al langs gestreken hebben. Veel houvast bieden ze niet, mocht ik vallen. Niet aan denken. Ook niet aan al die andere mensen die nu achter me lopen waardoor ik geen kant op kan. Dan een hap ijzig koude lucht, een snijdende wind strijkt over mijn voorhoofd en mijn vochtige ogen maken van alle lichtjes van de stad één grote gezellige gloed. Ik ben er. En dit is wat ik zag.

Ik loop de hele toren wel vier keer rond en leg alles vast. Mijn statief blijft in mijn tas want er is nergens plek om hem neer zetten. Liggend, op mijn knieën, op mijn tenen en zelfs vanaf een bankje, maak ik zo goed als ik kan foto’s van een duister maar tegelijk hel verlicht Utrecht. Van alle kanten. Fantastisch. Het doet me denken aan die keer dat ik na zonsondergang bovenop een wolkenkrabber in New York stond. Ook toen werd ik betoverd door de lichtjes. Door een deinende stad, een beeld dat je zoals je ziet prima vast kunt leggen met een camera, maar dat eigenlijk nooit helemaal weergeeft wat je met je ogen zag. Het licht leeft. Beweegt. Verandert, iedere keer als jij je focust op een ander punt. Ik kan er geen genoeg van krijgen.

Maar dan duikt Rik weer naast me op. Het is tijd om naar beneden te gaan. Even overweeg ik om me te verstoppen, stiekem op de toren achter te blijven. Dat zou me in ieder geval een goed verhaal opleveren. Als ik niet doodvries. Toch maar niet. Ik kijk nog één keer recht naar boven en één keer recht naar beneden, en begin dan aan de afdaling.

Als we na een bekertje warme chocolademelk in de Michaëlskapel weer op het Domplein staan, kijken we vol verbazing omhoog. Daarboven, daar waren we. Moeilijk voor te stellen. Het lijkt hoger en minder hoog tegelijk. Het duizelt me nog steeds maar ik voel me eindelijk een echte Utrechter.

Ook jij kunt de Domtoren beklimmen. Helaas voorlopig niet in het donker, de ‘Lichtjes kijken’ rondleidingen zijn afgelopen. Maar naast de reguliere (€ 9,-), zijn er vaker speciale rondleidingen rondom een thema (€ 12,50). Op de website van de Domtoren vind je actuele informatie. Op 14 februari is er bijvoorbeeld een speciale Valentijnsrondleiding waarbij je zelfs aangemoedigd wordt om een huwelijksaanzoek te doen. Elger, waar wacht je op?

Domtoren
Domplein 21
3512 JE Utrecht

Website
Kaartje